-
Đang online:
1
-
Hôm nay:
1
-
Trong tuần:
1
-
Tất cả:
1
|
|
17/09/2020
Tài liệu giáo dục STEM 2020 - 2021
Không thể có nền kinh tế 4.0 dựa trên nền tảng khoa học công nghệ lạc hậu, cũng như không thể có nền khoa học công nghệ phát triển dựa trên nền tảng giáo dục đào tạo lạc hậu. Chỉ thị số 16 của Thủ tướng Chính phủ mới đây có nêu rõ: Bộ Giáo dục và Đào tạo thúc đẩy triển khai giáo dục STEM trong chương trình giáo dục phổ thông, nhằm tăng cường khả năng thích nghi với những yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Và điều đó cho thấy, giáo dục STEM đóng vai trò rất quan trọng trong cuộc cách mạng này. Vì vậy, tiếp cận với phương pháp giáo dục STEM là một hướng đi giúp trang bị cho con em chúng ta hành trang tốt nhất để thích ứng và phát triển trong kỉ nguyên công nghệ 4.0 này.
TRUNG TÂM SÁNG TẠO GIÁO DỤC TELE ISTEAM
TELE STEAM INNOVATION CENTER®
Tài liệu tập huấn sư phạm
DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG
GIÁO DỤC STEAM
(Tài liệu lưu hành nội bộ)
Chủ biên: Nguyễn Văn Phúc – Giám đốc học thuật
Tel: 0949 379 531
Email: tele.isteam@gmail.com
Hà Nội, 2020
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 2
THƯ NGỎ
Kính thưa quý Thầy Cô,
Trong bối cảnh đổi mới giáo dục toàn diện ở nước ta từ định hướng nội dung sang
định hướng phát triển năng lực. Làm sao trong quá trình dạy và học vừa truyền tải được nội
dung, vừa phát triển được năng lực, định hướng tương lai cho học sinh là câu hỏi đặt ra cho
phía những nhà làm giáo dục. Đứng trước tình hình đó, đòi hỏi giáo viên phải đổi mới phương
pháp dạy học cũng như cách thức truyền tải nội dung. Và dạy học theo định hướng Giáo dục
STEM, một thuật ngữ xuất hiện lần đầu tiên ở Mỹ năm 2001, và hiện tại phát triển thành STEM
+ Arts (STEAM) dần trở thành xu hướng toàn cầu cũng đang được Việt Nam áp dụng. Tuy
nhiên, một vấn đề đặt ra là làm sao để hiểu rõ về Giáo dục STEAM, đặc điểm, hình thức dạy
học và quan trọng hơn cả là cách thức triển khai như thế nào cho phù hợp và hiệu quả với
nền giáo dục của Việt Nam.
Hiện nay, vẫn còn nhiều cách hiểu khác nhau về Giáo dục STEAM, cho nên dẫn đến
định hướng triển khai Giáo dục STEAM cũng đa dạng và chưa thống nhất. Để triển khai dạy
học theo định hướng Giáo dục STEAM bước đầu tiên cần xây dựng một triết lý chung, từ đó
triển khai theo quy chuẩn đã thống nhất với nhau và cần có đội ngũ giảng dạy thật sự am hiểu
về Giáo dục STEAM. Trước những thách thức đặt ra, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu, ứng
dụng và phát triển tài liệu tập huấn “Dạy và học theo định hướng Giáo dục STEAM”.
Với sứ mệnh cung cấp môi trường, dịch vụ về STEAM, lan toả và phổ biến các kiến
thức, thực hành STEAM và những giá trị STEAM đến cộng đồng. Chúng tôi mở những khóa
tập huấn giáo viên “Dạy và học theo định hướng Giáo dục STEAM” nhằm cung cấp những
kiến thức, kỹ năng, phương pháp cốt lõi và giá trị để giáo viên có thể nắm bắt và thực hiện
việc dạy và học một cách dễ dàng và hiệu quả, đạt được mục tiêu đã đề ra.
Chúng tôi xin chân thành cảm ơn quý Thầy Cô đã nhiệt tình tham gia khóa học của
chúng tôi, sự tham gia của quý Thầy Cô là động lực để chúng tôi phát triển và hoàn thiện hơn
nữa những nét vẽ của bức tranh giáo dục tích cực. Hy vọng những Thầy Cô giáo chúng ta là
những người cầm ngọn cờ tiên phong trong đổi mới và sáng tạo giáo dục, kiến tạo một tương
lai cho các lứa tuổi học sinh.
Mặc dù đã rất cố gắng hoàn thiện nhưng vẫn không thiếu được những sai xót, chúng
tôi rất mong nhận được những phản hồi của quý Thầy Cô để tài liệu tập huấn ngày càng hoàn
thiện hơn nữa.
Xin chân thành cảm ơn!
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 3
MỤC LỤC
Trang
CÁC MÔ HÌNH/PHƯƠNG PHÁP DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG
GIÁO DỤC STEAM 4
1. Phương pháp dạy học qua truy vấn 4
2. Phương pháp dạy học theo dự án 6
3. Mô hình 5E/7E trong Giáo dục STEAM 10
TIẾN TRÌNH DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG GIÁO DỤC STEAM 12
1. Tiến trình dạy và học theo định hướng Giáo dục STEAM 12
2. Quy trình nghiên cứu khoa học theo định hướng Giáo dục STEAM 14
3. Các bước triển khai dạy học theo định hướng Giáo dục STEAM 15
TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG STEAM 17
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 4
CÁC MÔ HÌNH/PHƯƠNG PHÁP
DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG GIÁO DỤC STEAM
1. Phương pháp Dạy học qua truy vấn (Inquiry Based Learning - IBL)
1.1. Khái niệm Dạy học qua truy vấn
Học tập theo truy vấn (IBL) là một phương pháp lấy học sinh làm trung tâm. Thay vì tự
động trình bày cho học sinh thông tin họ định học, quy trình này yêu cầu học sinh tiến hành
điều tra để đưa ra kết luận được cung cấp bởi những số liệu, thí nghiệm hoặc kiến thức. Đó
là một phương pháp tập trung vào phát triển kỹ năng xử lý thông tin. Học tập theo truy
vấn giúp học phân tích thông tin một cách hợp lý, một kỹ năng quan trọng trong bất kỳ lĩnh
vực STEAM nào.
1.2. Lợi ích của học tập theo IBL
Học tập theo IBL giúp học sinh:
- Phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy phản biện.
- Tìm hiểu kiến thức thông qua tiến hành làm những thí nghiệm, xử lý số liệu, xử lý
thông tin hình thành kiến thức thay vì ghi nhớ một bộ các sự kiện, kiến thức.
- Nhận biết và áp dụng kiến thức cho nhiều tình huống khác nhau thay vì chỉ liên quan
đến bài học hiện tại.
- Đưa ra được quyết định độc lập dựa trên kiến thức học sinh tìm hiểu được về một chủ
đề nào đó.
1.3. Cách thức triển khai dạy học qua truy vấn
- Triển khai bằng phiếu học tập có bộ câu hỏi định hướng.
- Triển khai bằng cách vấn đáp về nội dung đang tìm hiểu để học sinh tự hình thành kiến
thức thông qua những câu hỏi đó.
- Triển khai bằng hình thức giao nhiệm vụ bằng những câu hỏi theo từng nhiệm vụ để
sau mỗi nhiệm vụ học sinh hình thành được kiến thức nền liên quan đến bài học và
thực tế.
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 5
1.4. Chu trình dạy học qua truy vấn trong STEAM
- Bước 1: Đặt câu hỏi mở, xây dựng bộ câu hỏi định hướng
- Bước 2: Tiến hành điều tra, thí nghiệm
- Bước 3: Xử lý thông tin, hình thành kiến thức
- Bước 4: Thảo luận, tổng hợp lại kiến thức
- Bước 5: Đánh giá
- Bước 6: Chia sẻ kiến thức
Hình 2.1.4. Chu trình dạy học qua truy vấn trong STEAM
Đặt câu hỏi
mở, xây
dựng bộ
câu hỏi
định
hướng
Tiến hành
điều tra,
thí nghiệm
Xử lý thông
tin, hình
thành kiến
thức
Thảo luận,
tổng hợp
lại kiến
thức
Đánh giá
Chia sẻ
kiến thức
CHU TRÌNH DẠY
HỌC QUA TRUY
VẤN TRONG
STEAM
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 6
1.5. Truy vấn qua phiếu học tập
1.5.1. Phiếu học tập
Phiếu học tập là phiếu được thiết kế để phát cho học sinh hoặc một nhóm học sinh,
trên đó có bộ câu hỏi định hướng, bài tập, nhiệm vụ học tập… kèm theo là những gợi ý, bản
hướng dẫn thực hiện của giáo viên hướng dẫn, dựa vào những nhiệm vụ ghi trong đó, học
sinh thực hiện làm nhiệm vụ, từ đó hình thành kiến thức hoặc mở rộng thêm kiến thức đã có.
Vai trò của phiếu học tập :
- Cung cấp thông tin cho học sinh.
- Công cụ giao tiếp của học sinh và giáo viên.
- Hình thành năng lực viết báo cáo cho học sinh.
- Là nơi để ghi và tổng hợp lại kiến thức.
Các bước thiết kế phiếu học tập:
- Bước 1: Xác định thời điểm và trường dùng phiếu học tập.
- Bước 2: Xác định nội dung của phiếu học tập, bố cục trình bày và hình thức của
phiếu (bằng câu hỏi, bằng tranh ảnh, bằng nhiệm vụ hay bằng bảng hướng
dẫn…).
- Bước 3: Viết phiếu học tập.
2. Phương pháp dạy học theo dự án (Project Based Learning)
2.1. Vấn đề
Trong bối cảnh đổi mới giáo dục theo chương trình giáo dục phổ thông mới, định
hướng năng lực của học sinh được xem là vấn đề trọng tâm thay vì định hướng nội dung như
trước đây. Để đáp ứng được định hướng đổi mới giáo dục nói trên, dạy học môn khoa học
cũng cần thay đổi, cải tiến phương pháp nhằm phát triển được toàn diện năng lực cho học
sinh từ năng lực tư duy, giải quyết vấn đề, năng lực tự học, tự tìm tòi, năng lực giao tiếp và
trình bày và đặc biệt là năng lực định hướng tương lai được hình thành một cách tự nhiên và
toàn diện. Từ những yêu cầu đặt ra nói trên thì phương pháp dạy học theo dự án là phương
pháp dạy học tích cực phát triển năng lực học sinh theo định hướng nói trên.
Trong phương pháp dạy học theo dự án, học sinh có cơ hội được thực hiện một nhiệm
vụ học tập phức hợp gắn kết giữa lý thuyết và thực tiễn và đòi hỏi sự tổng hợp kiến thức, kỹ
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 7
năng, hình thành thái độ tích cực. Khi thực hiện dự án mà giáo viên đưa ra hoặc học sinh tự
đề xuất, học sinh phải tự lập kế hoạch, thực hiện, đánh giá kết quả, cuối cùng tạo ra được
những sản phẩm phù hợp với mục đích và yêu cầu đặt ra. Phương pháp dạy học theo dự án
hình thành cho học sinh kiến thức nền, từ kiến thức nền học sinh vận dụng để thực hiện dự
án, qua đó phát triển nhiều kỹ năng cho học sinh như kỹ năng giải quyết vấn đề, hợp tác, giao
tiếp, tự nghiên cứu và tự học.
2.2. Nội dung Phương pháp dạy học theo dự án
2.2.1 Khái niệm Phương pháp dạy học theo dự án
Dạy học theo dự án là một hình thức dạy học, trong đó HS dưới sự điều khiển và giúp
đỡ của GV tự lực giải quyết một nhiệm vụ học tập mang tính phức hợp không chỉ về mặt lý
thuyết mà đặc biệt về mặt thực hành, thông qua đó tạo ra các sản phẩm thực hành có thể
giới thiệu, công bố được.
Sự khác nhau của dạy học truyền thống và dạy học theo dự án:
| Dạy học truyền thống |
Dạy học theo dự án |
| Giáo viên |
Đóng vai trò trọng tâm,
là chuyên gia và chủ
chốt trong quá trình
truyền đạt kiến thức |
Đóng vai trò là người hướng dẫn, cố vấn, không giữ
vai trò chủ đạo trong quá trình dạy học mà trở
thành người hướng dẫn, định hướng, giúp đỡ học
sinh, tạo môi trường thuận lợi cho các em thực hiện
dự án. |
| Học sinh |
Theo phương pháp dạy
học truyền thống, học
sinh thụ động trong việc
tiếp nhận kiến thức, các
em không có cơ hội rèn
luyện kỹ năng, học
những kiến thức quá
hàn lâm và dễ gây nhàm
chán trong quá trình
học. |
Chủ động tiếp nhận kiến thức, dự án đặt học sinh
vào vai trò chủ động như: Người trực tiếp giải quyết
vấn đề, người đưa ra quyết định, điều tra, thu thập
dữ liệu… cho nên các bài dạy theo dự án phát huy
được các phong cách học tập khác nhau của học
sinh. Các em phải tự giải quyết các vấn đề thực tế
này trong dự án tạo nên mối liên hệ giữa lý thuyết
và thực tiễn, đồng thời khám phá, tìm hiểu được ý
nghĩa sâu rộng của nội dung bài học. Khi hoàn thành
dự án, học sinh cũng hoàn thành vai trò và nhiệm |
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 8
vụ tạo ra sản phẩm của chính mình. Điều đó càng
khích lệ điềm đam mê và tinh thần ham học hỏi ở
học sinh. |
2.2.2. Đặc điểm dạy học theo dự án
Định hướng thực tiễn
Định hướng hứng thú học sinh
Định hướng năng lực học sinh
Mang tính phức hợp, liên môn
Định hướng hành động
Tính tự lực của học sinh
Tính cộng tác làm việc
Định hướng sản phẩm
2.2.3. Tiến trình dạy học theo dự án trong STEAM
Hiện nay có nhiều quan điểm dạy học theo dự án, tuy nhiên quá trình dạy và học theo
dự án gồm các giai đoạn chủ yếu sau:
Hình 2.2.2.3. Tiến trình dạy học theo dự án
- Giai đoạn 1: Chuẩn bị - Tiền dự án STEAM
Xác định câu hỏi, vấn đề cần giải quyết, từ đấy hinh thành ý tưởng chủ đề. Sau đó
tiến hành phân tích tính khả thi của chủ đề, đánh giá và chọn chủ đề phù hợp. Tiến hành
phân tích nội dung S-T-E-A-M liên quan đến chủ đề cần truyền tải đến học sinh.
- Giai đoạn 2: Thực hiện dự án STEAM
Hoạch định chủ đề: Xác định mục tiêu học tập, mục tiêu của chủ đề, đưa ra lộ trình
cần thiết để đạt được mục tiêu đề ra. Giáo viên kết hợp với học sinh thống nhất đưa
ra tiêu chí đánh giá cụ thể, rõ ràng, phù hợp với mục tiêu.
Chuẩn bị -
Tiền dự án
STEAM
Thực hiện dự
án STEAM
Thu thập kết
quả và công
bố sản phẩm
STEAM
Đánh giá và
nghiệm thu
dự án STEAM
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 9
Lập tiến độ: Là đưa ra mức độ tiến triển cần thiết của một chủ đề trong một khoảng
thời gian nhất định. Lập tiến độ chủ đề giúp học sinh dễ dàng theo dõi và đưa ra được
kế hoạch rõ ràng, xác định các bước cần phải làm, nhiệm vụ cụ thể cho từng thời gian,
cách tiến hành như thế nào, và dự đoán gặp những khó khăn gì để giáo viên có thể hỗ
trợ để kết thúc dự án một cách hiệu quả, đạt mục tiêu đề ra.
| |
Tổ chức thực hiện chủ đề:
Với kế hoạch và mục tiêu đã đề ra, học sinh tiến hành phân chia nhiệm vụ theo nhóm |
dưới sự chủ trì của nhóm trưởng, nhóm tiến hành bàn luận, trao đổi, thực hiện các
nhiệm vụ đúng tiến độ đặt ra.
Giám sát thực hiện chủ đề: Thư ký nhóm cùng với giáo viên là những người sẽ trực
tiếp quan sát quá trình làm việc, trao đổi, thực hiện nhiệm vụ của các thành viên trong
nhóm. Giáo viên cần kịp thời hướng dẫn, định hướng, hỗ trợ cần thiết khi gặp những
khó khăn trong quá trình làm dự án STEAM.
- Giai đoạn 3: Thu thập và công bố sản phẩm STEAM
Báo cáo sản phẩm theo từng nhóm đúng theo lịch hẹn.
Triển lãm, trao đổi thông tin về sản phẩm.
- Đánh giá và nghiệm thu sản phẩm STEAM
Đánh giá sản phẩm, quá trình thực hiện theo tiêu chí đã thống nhất theo từng nhóm
và phần trăm cá nhân đóng góp.
Kết luận mức độ hoàn thành tiến độ của dự án STEAM.
Tổng kết lại dự án, thông báo kết quả, nhận xét quá trình và sản phẩm.
Mở rộng chủ đề từ những mặt tích cực, thách thức trong quá trình thực hiện dự án.
2.2.4. Ưu điểm – Thách thức trong dạy học theo dự án
- Ưu điểm:
Gắn lý thuyết với thực tiễn, tư duy hành động, giữa nhà trường và xã hội.
Kích thích động cơ, hứng thú học tập của học sinh.
Hình thành tinh thần tự học, tự lực, trách nhiệm.
Phát huy khả năng sáng tạo.
Rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề phức hợp.
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 10
Rèn luyện tính kiên trì, chịu khó, tinh thần làm việc nhóm.
Phát huy năng lực phản biện, đánh giá.
- Thách thức:
Đòi hỏi nhiều thời gian.
Đòi hỏi cơ sở vật chất và tài chính phù hợp.
3. Mô hình 5E/7E trong Giáo dục STEAM
Ở các lớp Khoa học nói riêng và các lớp Giáo dục STEAM nói chung ở nhiều quốc gia,
trong đó có Mỹ, mô hình dạy học 5E được áp dụng rộng rãi và phổ biến. Mô hình dạy học 5E
dựa trên thuyết kiến tạo, theo đó học sinh sẽ khám phá, xây dựng các kiến thức mới dựa trên
các kiến thức cũ hay những trải nghiệm, kinh nghiệm đã được tìm hiểu trước đó.
Mô hình dạy học 5E có 5 pha, và hiện nay phát triển thành 7E có 7 pha bao gồm:
Mô hình
dạy học 5E |
Mở rộng mô
hình dạy học 7E |
Đặc điểm |
Engage
(Gắn kết) |
Elicit
(Khơi gợi) |
Giáo viên khơi gợi kiến thức nền có thể được vận
dụng cho bài học, chủ đề. |
Engage
(Gắn kết) |
Giáo viên hoặc học sinh đặt ra một vấn đề, thách
thức, câu hỏi hoặc vấn đề thực tiễn liên quan đến
nội dung trong bài học, chủ đề.
Học sinh đề xuất các giải pháp và phân tích tính
khả thi của các giải pháp. |
Explore
(Khảo sát) |
Explore
(Khảo sát) |
Lựa chọn và kết nối Khoa học, Công nghệ, Kỹ
thuật, Toán học và Nghệ thuật để tiến hành.
Chọn và áp dụng các phương pháp tiếp cận có hệ
thống thích hợp để trả lời các câu hỏi đặt ra, để
điều tra các vấn đề đã đặt ra, và phát triển các giải
pháp cho các khó khăn và các vấn đề thực tiễn. |
Explain
(Giải thích) |
Explain
(Giải thích) |
Phân tích và giải thích dữ liệu.
Vận dụng các kiến thức để đánh giá, lựa chọn ra
giải pháp khả thi. |
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 11
Sử dụng các công nghệ phù hợp để phân tích và
làm phương tiện thực hiện. |
Elaborate
(Áp dụng cụ
thể) |
Elaborate
(Áp dụng cụ thể) |
Điều chỉnh các giải pháp, thực hiện làm các mô
hình.
Thực hiện thăm dò, điều tra, khảo sát bổ thêm các
số liệu mới để củng cố.
Xác định và phân tích sự gắn kết của STEM trong
chủ đề. |
Evaluate
(Đánh giá) |
Evaluate
(Đánh giá) |
Trả lời các câu hỏi hoặc khẳng định lại giải pháp
tốt nhất mà học sinh lựa chọn đối với vấn đề đã
đặt ra.
Thực hiện đánh giá lẫn nhau và giáo viên đánh giá
và chốt lại kiến thức.
Thể hiện được sự hiểu biết thông qua các nhiệm
vụ dựa trên hiệu suất làm việc thông qua quá trình
và sản phẩm cuối cùng. |
Extend
(Mở rộng) |
Đánh giá ưu nhược điểm của quá trình, sản phẩm.
Từ đó tìm hướng giải quyết mới, cải thiện quá
trình, sản phẩm.
Mở rộng vấn đề cần giải quyết, nâng cao hơn mức
độ học tập. |
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 12
TIẾN TRÌNH DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG GIÁO DỤC STEAM
1. Tiến trình dạy và học theo định hướng Giáo dục STEAM
Căn cứ vào chương trình giáo dục hiện hành, kết hợp với các câu hỏi/vấn đề thực tiễn
còn tồn đọng, chưa được giải quyết, giáo viên tiến hành đề xuất vấn đề hoặc xác định
nhữngcâu hỏi cần trả lời, công nghệ cần cải tiến, lựa chọn ra chủ đề có những tiêu chí cụ thể,
rõ ràng về sản phẩm học tập của học sinh, và tiến hành giao nhiệm vụ cho học sinh. Lúc này,
học sinh là người chủ động khám phá khoa học, nghiên cứu kiến thức nền để hình thành kiến
thức, vận dụng giải quyết vấn đề đã nêu ra dưới sự định hướng của giáo viên hướng dẫn. Các
kiến thức đó phải là kiến thức liên quan trong chương trình giáo dục phổ thông và yêu cầu
các bộ môn phải ngồi lại với nhau để tích hợp kiến thức thành chuyên đề liên môn, sắp xếp
chương trình lại cho phù hợp, chẳng hạn môn Hóa cấu tạo của nguyên tử rồi thì môn Lý không
dạy nữa mà tích hợp thành một chuyên đề có tính tích hợp liên môn. Sau khi nghiên cứu, hình
thành kiến thức nền tảng, học sinh sẽ đề xuất giải pháp và tiến hành thử nghiệm/đánh giá giải
pháp, lựa chọn giải pháp khả thi nhất rồi tiến hành thiết kế, thực thi tạo ra sản phẩm học tập.
Bước tiếp theo là tiến hành đánh giá, thử nghiệm lại sản phẩm học tập của mình và trình bày
thành một bảng báo cáo để trình bày cho giáo viên cũng như chia sẻ cho cộng đồng nói chung
và lớp học nói riêng. Lúc này, giáo viên ở vai trò hướng dẫn, tổng hợp và đánh giá tổng thể
quá trình thực hiện của học sinh. Sau mỗi hoạt động STEAM, giáo viên cần ngồi lại với học
sinh tìm ra những hướng giải quyết mới, mở rộng thêm chủ đề ở một bậc cao hơn và xem đấy
là một phần thiết yếu trong quá trình dạy và học theo định hướng Giáo dục STEAM.
Qua tiến trình dạy học như vậy, học sinh mới có thể hình thành kiến thức, kỹ năng,
thái độ và quan trọng nhất là năng lực, định hướng tương lai. Khắc phục hạn chế thầy đọc trò
chép và sự sắp xếp chưa hợp lý của chương trình phổ thông hiện hành.
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 13
Hình 1: Tiến trình dạy và học theo định hướng Giáo dục STEAM
Xác định
câu
hỏi/vấn
đề Hình
thành ý
tưởng
chủ đề
Khám
phá khoa
học, hình
thành
kiến thức
Đề xuất
giải pháp
Thử
nghiệm,
đánh giá
giải pháp
Lựa chọn
giải pháp
tối ưu
Thiết kế
theo giải
pháp đã
lựa chọn
Thử
nghiệm -
Đánh giá
mô hình
thiết kế
Trình
bày- Chia
sẻ
Điều
chỉnh
thiết kế
Mở rộng
chủ đề
TIẾN TRÌNH DẠY
VÀ HỌC THEO
ĐỊNH HƯỚNG
GIÁO DỤC STEM
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 14
2. Quy trình nghiên cứu khoa học theo định hướng Giáo dục STEAM
Hình 2: Quy trình nghiên cứu khoa học
(Theo https://advanc-ed.org)
Quan sát
Đặt câu hỏi
Xây dựng giả thuyết
Kiểm định giả thuyết bằng
thí nghiệm, thực chứng
Xây dựng lý thuyết
Giả thuyết không được
kiểm chứng
Cập nhật giả
thuyết
Giả thuyết được kiểm
chứng
Phân tích dữ liệu và đưa
ra kết luận
Tiếp tục
kiểm định
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 15
3. Các bước triển khai dạy học theo định hướng Giáo dục STEAM
- Bước 1: Đặt vấn đề, hình thành ý tưởng chủ đề
Từ thực tiễn phát sinh câu hỏi, các tình huống xảy ra có vấn đề cần giải quyết đối với
học sinh, có tính chất trả lời các câu hỏi và vận dụng kỹ năng kỹ thuật để giải quyết. Có thể là
ứng dụng nào đó trong cuộc sống hàng ngày, con người cần giải quyết một vấn đề hay công
việc nào đó, thúc đẩy học sinh tìm hiểu và thực hiện để đáp ứng nhu cầu. Vấn đề cũng có thể
là một nhiệm vụ nghề nghiệp mang tính định hướng cho học sinh.
Ví dụ: Từ thực tiễn sông Tô Lịch đang rất ô nhiễm và hôi thối và cần được cải tạo, từ
đó phát sinh câu hỏi làm thế nào để cải thiện hay làm sạch nước sông Tô Lịch hơn, từ đó có
thể lựa chọn cho mình chủ đề “Làm sạch nước sông Tô Lịch bằng biện pháp…” do giáo viên
giới thiệu hoặc học sinh tự đề xuất.
- Bước 2: Xác định vấn đề cần giải quyết
Xác đinh rõ vấn đề trọng tâm cần giải quyết, có thể là một câu hỏi, một quy trình cần
được cải tiến, một sản phẩm đã lỗi thời cần có tính mới để đáp ứng được nhu cầu hiện tại.
Xuất phát từ ý tưởng chủ đề, tiến hành xác định rõ vấn đề cần giải quyết ở đây là gì để chuyển
sang bước 3 là vận dụng những kiến thức, kỹ năng gì để giải quyết vấn đề hay trả lời câu hỏi
đã đặt ra đó.
- Bước 3: Xác đinh mục tiêu học tập
Mục tiêu học tập ở đây là những kiến thức, kỹ năng, thái độ và quan trọng hơn cả là
năng lực được hình thành sau hoạt động STEAM của học sinh.
- Bước 4: Phân tích các nội dung STEAM liên quan
Là những kiến thức trong chủ đề đã đưa ra liên quan đến tính sử dụng kiến thức Khoa
học nào để giải quyết, sử dụng công cụ gì để tạo ra Công nghệ, kỹ năng gì để thực hiện quy
trình kỹ thuật và tính toán những thông số hay phân tích số liệu như thế nào trong toán học,
đặc biệt là mang tính nghệ thuật và nhân văn trong cách giải quyết vấn đề đó.
- Bước 5: Dự kiến sản phẩm, xây dựng tiêu chí của sản phẩm
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 16
Xây dựng bộ tiêu chí định hướng cho sản phẩm, tuy nhiên sản phẩm không phải là đầu
ra của hoạt động STEAM, mà đầu ra ở đây là quá trình tìm tòi, nghiên cứu, khám phá và chấp
nhận sai lầm để hướng tới một sản phẩm hoàn thiện (có thể cải tiến ở tương lai).
Tiêu chí sản phẩm nên được phân ra thành tính khoa học, kỹ thuật, thẩm mỹ, tính an
toàn và tính nhân văn.
- Bước 6: Xây dựng bộ câu hỏi định hướng chủ đề STEAM
Là các câu hỏi đi từ khái quát đến cụ thể của vấn đề cần giải quyết, được đặt ra cho
học sinh để gợi ý học sinh hình thành kiến thức nền, đề xuất giải pháp, nhiệm vụ nhằm đạt
được mục tiêu đã đặt ra. Bộ câu hỏi này rất quan trọng với chủ đề STEAM phát triển năng lực
sáng tạo, định hướng tương lai, trong quá trình dạy và học, giáo viên cần thường xuyên đặt
câu hỏi định hướng hoặc có thể thiết kế bộ câu hỏi thông qua phiếu học tập.
- Bước 7: Thiết kế tiến trình tổ chức hoạt động dạy học
Từ các bước trên, giáo viên tiến hành lựa chọn phương pháp, phương tiện dạy học
cho hoạt động STEAM sao cho phù hợp với đối tượng học sinh, cơ sở vật chất và thời lượng
cho phép. Sao cho đảm bảo học sinh là người chủ động trong quá trình lĩnh hội tri thức, giáo
viên chỉ là người định hướng các hoạt động của học sinh.
- Bước 8: Tổng kết và đánh giá hoạt động STEAM, mở rộng chủ đề
Một bước không thể thiếu trong một bài học STEAM là tổng kết lại vấn đề, rút ra những
ưu nhược điểm của quy trình và sản phẩm, từ đó tìm ra hướng khắc phục và cải tiến. Cuối
cùng, sau mỗi một hoạt động hay một bài học STEAM, giáo viên sẽ là người đánh giá lại hoạt
động dạy và học sao cho phù hợp và dựa vào tiêu chí là mục tiêu đã đặt ra để đánh giá theo
thang điểm được quy ước trong lớp học. Ở đây có thể mở rộng chủ đề, đặt ra vấn đề từ chủ
đề đã thực hiện để giải quyết một vấn đề vĩ mô hơn.
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 17
TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG STEAM
Dựa vào mục tiêu, tiêu chí đã đặt ra, có thể tiến hành đánh giá hoạt động STEAM qua
các phương diện sau:
(1) Đánh giá sản phẩm kỹ thuật
(2) Đánh giá tư duy sáng tạo của học sinh
(3) Đánh giá tư duy kỹ thuật của học sinh
(4) Đánh giá khả năng trình bày nhóm của học sinh
(5) Đánh giá hoạt động của cá nhân từng học sinh
(6) Đánh giá bản báo cáo, trình bày của học sinh (sơ đồ tư duy, slide, trang mạng, video…)
CÁC BẢNG TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG STEAM
Bảng 4.1: Tiêu chí đánh giá sản phẩm kỹ thuật
| Tên sản phẩm kỹ thuật: ……………………………………………………………… |
Tiêu chí
(Phân theo mức độ) |
Cần
cải
thiện
(0-4
điểm) |
Trung
bình
(4-6
điểm) |
Khá
(6-8
điểm) |
Tốt
(8-10
điểm) |
Điểm |
Chức năng
- Mức độ hoạt động.
- Độ bền của thiết bị.
- Hiệu suất hoạt động.
- Tính an toàn khi sử dụng. |
Vận hành
- Tính đơn giản khi sử dụng.
- Tính trơn tru. |
| Ứng dụng |
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 18
- Tính ứng dụng cộng đồng từ chưa thực tế
đến ứng dụng được rộng rãi. |
Sáng tạo
- Tính sáng tạo, hấp dẫn. |
Thẩm mỹ
- Mức độ hoàn thiện sản phẩm.
- Mức độ bố trí, cấu trúc, tỉ lệ. |
| Tổng điểm |
Bảng 4.2: Tiêu chí tư duy sáng tạo của học sinh
| Họ và tên học sinh: …………………………………………………………………….. |
Tiêu chí
(Phân theo mức độ) |
Cần
cải
thiện
(0-4
điểm) |
Trung
bình
(4-6
điểm) |
Khá
(6-8
điểm) |
Tốt
(8-10
điểm) |
Điểm |
Xác định được vấn đề mới, câu hỏi mới trong
thực tiễn và đề xuất được phương án giải
quyết đúng. |
Thiết kế được bản vẽ, sơ đồ nguyên lý, cấu
tạo của hệ thống kỹ thuật và chỉ ra được tính
mới, tính hiệu quả so với hệ thống cũ. |
Đề xuất được giải pháp khảo sát, đo đạc, tính
toán, đảm bảo tính hiệu quả, chính xác và dễ
thực hiện. |
Tìm ra được vật liệu, công cụ mới thay thế
những vật liệu, công cụ cũ mang tính hiệu
quả cao và tiết kiệm hơn. |
Tìm ra được phương án giải quyết các vấn đề
mới, các vấn đề còn tồn đọng, so sánh các |
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 19
giải pháp và tìm ra được giải pháp tối ưu, khả
dĩ nhất. |
Tìm ra được quy trình thiết kế mới thay thế
cho quy trình thiết kế cũ, nhằm tăng tính
hiệu quả, chính xác. |
Kết hợp các kỹ thuật so sánh, phân tích, đánh
giá và các phương pháp dự đoán, kiểm định
giả thuyết, từ đó rút ra được kết luận mang
tính khoa học và chính xác cho vấn đề. |
Có tư duy luôn muốn tìm tòi, khám phá ra cái
mới, luôn đặt câu hỏi trong quá trình hoạt
động STEAM và tìm cách trả lời các câu hỏi
cũng như giải quyết các vấn đề đã đặt ra đó. |
| Tổng điểm |
Bảng 4.3: Tiêu chí đánh giá tư duy kỹ thuật của học sinh
| Họ và tên học sinh: ……………………………………………………………………... |
Tiêu chí
(Phân theo mức độ) |
Cần
cải
thiện
(0-4
điểm) |
Trung
bình
(4-6
điểm) |
Khá
(6-8
điểm) |
Tốt
(8-10
điểm) |
Điểm |
Thiết kế được sơ đồ kỹ thuật, giải thích rõ
ràng và vận dụng được sơ đồ đó trong thực
tiễn giải quyết vấn đề đã đặt ra. |
Thiết kế được sơ đồ nguyên lý, cấu tạo và
hoạt động của một công nghệ, công cụ, máy
móc… và giải thích được sơ đồ đó. |
Tiến hành tính toán, đo đạc, khảo sát, thử
nghiệm và vận hành hệ thống kỹ thuật tương
ứng. |
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 20
Hình thành khái niệm kỹ thuật mới áp dụng
giải quyết vấn đề từ khái niệm cũ đã có hoặc
đã được học. |
Biết cách thực hiện lắp ráp kỹ thuật, chế tạo
ra sản phẩm công nghệ từ bản thiết kế đã vẽ. |
Tính toán lựa chọn, so sánh tính chất, mua
sắm các nguyên vật liệu. |
Biết cách sử dụng các thiết bị, công cụ, công
nghệ để tiến hành quy trình kỹ thuật chế tác
ra sản phẩm công nghệ mới. |
Biết những thuật ngữ kỹ thuật chuyên
ngành, giải thích và sử dụng được các thuật
ngữ đó trong giao tiếp kỹ thuật. |
| Tổng điểm |
Bảng 4.4: Tiêu chí đánh giá khả năng trình bày nhóm của học sinh
| Nhóm:……………………………………………………………………………………… |
Tiêu chí
(Phân theo mức độ) |
Cần cải
thiện
(0-4
điểm) |
Trung
bình
(4-6
điểm) |
Khá
(6-8
điểm) |
Tốt
(8-10
điểm) |
Điểm |
Nội dung
- Mức độ đầy đủ thông tin, ngắn gọn,
phân tích được ưu nhược điểm. |
Ngôn ngữ trình bày
- Mức độ diễn đạt, giọng nói, lôi
cuốn. |
Phong cách trình bày
- Mức độ bao quát, nhịp nhàng.
- Mức độ kết hợp giữa ngôn ngữ nói
và ngôn ngữ cơ thể. |
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 21
Tranh luận, trao đổi
- Mức độ chú ý, đóng góp, đưa ra ý
kiến phản bi. |
| Tổng điểm |
Bảng 4.5: Tiêu chí đánh giá hoạt động của cá nhân từng học sinh
| Họ và tên:………………………………………………………………………………… |
Tiêu chí
(Phân theo mức độ) |
Cần cải
thiện
(0-4 điểm) |
Trung bình
(4-6 điểm) |
Khá
(6-8 điểm) |
Tốt
(8-10
điểm) |
Điểm |
Ý thức học tập
- Mức độ tham gia làm việc.
- Mức độ tích cực. |
Tranh luận, trao đổi
- Mức độ chú ý lắng nghe.
- Mức độ góp ý, trao đổi |
Hợp tác
- Khả năng làm việc với
thành viên nhóm. |
Sắp xếp thời gian
- Mức độ hợp lý.
- Mức độ đúng hạn. |
| Tổng điểm |
Bảng 4.6: Tiêu chí đánh giá bản báo cáo, trình bày của học sinh
| Nhóm:………………………………………………………………………………………. |
Tiêu chí
(Phân theo mức độ) |
Cần cải
thiện
(0-4 điểm) |
Trung bình
(4-6 điểm) |
Khá
(6-8 điểm) |
Tốt
(8-10
điểm) |
Điểm |
| Bố cục |
LỚP HỌC KIẾN TẠO GIÁO DỤC
NGUYỄN VĂN PHÚC – TELE STEAM INNOVATION CENTER® 22
- Mức độ rõ ràng, khoa học,
phân chia nội dung. |
Nội dung
- Mức độ đầy đủ thông tin
theo yêu cầu.
- Mức độ khoa học, hấp dẫn,
chính xác của thông tin. |
Hình thức
- Mức độ bố trí hình ảnh,
tranh vẽ.
- Tính sáng tạo. |
| Tổng điểm |
|
|